Thượng nguồn

“Nước sông Hồng dần chuyển màu, ở gần bờ có thể quan sát được đáy do nước trong vắt khác với bình thường. Khoảng một tuần nay, nước sông Hồng đoạn chảy qua tỉnh Lào Cai chuyển màu xanh ngọc khi quan sát từ hai bên bờ; lại gần nhìn xuống nước trong vắt, thấy được đáy ở độ sâu gần một mét.” - VnExpress 24/2/2021 [Link]

Nước sông Hồng chuyển màu trong xanh không phải là tín hiệu tốt, vì nước trong xanh đồng nghĩa với ít phù sa và ít chất dinh dưỡng nuôi hệ sinh thái thiên nhiên vùng đồng bằng sông Hồng. Hiển nhiên không thể cải thiện tình trạng này ở sông Hồng, mà phải tìm về thượng nguồn để xác định nguyên nhân cốt lõi: có thể là do hồ chứa, đập thủy điện… phía thượng nguồn trên lãnh thổ Trung Quốc.

Trong dây chuyền sản xuất nào cũng có “thượng nguồn” là nơi bắt đầu dây chuyền và “hạ nguồn” là nơi hình thành sản phẩm cuối cùng. Tổ hợp dây chuyền sản xuất ô tô đôi khi rất vĩ đại, với diện tích hàng trăm hecta và hàng chục nhà máy khủng để sản xuất ô tô số lượng lớn, chất lượng cao, chi phí sản xuất rẻ. Nổi tiếng trong các dây chuyền này là câu chuyện của Toyota cùng “Sợi dây Andon” như là một biểu tượng của phương pháp sản xuất tinh gọn. Bất kỳ công nhân nào trên dây chuyền sản xuất ô tô của Toyota có thể kéo sợi dây đặc biệt này để ngừng toàn bộ dây chuyền khi phát hiện vấn đề. Việc cho phép bất kỳ công nhân nào kích hoạt phản ứng nhanh này để đảm bảo vấn đề không trôi tuột từ “thượng nguồn” là phần đầu của dây chuyền xuống “hạ nguồn” là các khâu lắp ráp cuối cùng của chiếc xe ô tô. 

Một vấn đề dù nhỏ ở những bước lắp ráp ban đầu có thể hiển hiện trong hàng trăm hoặc hàng ngàn sản phẩm ô tô cuối cùng nếu không được phát hiện/chỉnh sửa tại gốc, và khi đó gần như không thể khắc phục, gây lãng phí vô cùng lớn. General Motors (GM), một trong 3 nhà sản xuất ô tô lớn nhất của Mỹ, đã bắt chước phương pháp “Sợi dây Andon” này của Toyota vào khoảng năm 1980s nhưng lại thất bại vì có nhiều công nhân bất mãn với công ty đã tận dụng sợi dây để phá hoại, hoặc do đốc công nhà máy cấm công nhân kéo sợi dây vì sợ ảnh hưởng đến chỉ số hoàn thành công việc của cá nhân. Sợi dây Andon tại GM thường xuyên bị kéo sai mục đích gây ngừng dây chuyền mà không mang lại gì, gây thất thoát hàng triệu USD mỗi giờ, hoặc có đó mà không được sử dụng khi cần thiết. Nên “thượng nguồn” mà General Motors gặp vấn đề thực ra còn cao hơn nữa, không nằm ở dây chuyền sản xuất, mà ở văn hoá: công nhân bất mãn, nội bộ chia rẽ. Giải quyết được vấn đề văn hoá đoàn kết này thì “hạ nguồn” của GM là dây chuyền sản xuất mới cải thiện. Khi đó “sợi dây Andon” mới phát huy tác dụng để cải thiện “hạ nguồn xa hơn nữa” là thành phẩm ô tô cuối cùng. Tập trung vào “thượng nguồn” là cách sử dụng thời gian, công sức, tiền bạc một cách hiệu quả nhất. Và xác định được “thượng nguồn” của vấn đề nằm đâu là bước quan trọng đầu tiên.

• Uống thuốc tây để chữa bệnh là giải quyết vấn đề ở hạ nguồn. Có thói quen ăn uống, sinh hoạt tốt là cải thiện sức khoẻ ở thượng nguồn.
• Dùng YouTube để giữ trẻ yên lặng, không mè nheo, là giải quyết vấn đề ở hạ nguồn. Rèn luyện được cho trẻ sự tôn trọng những người chung quanh và tinh thần kỷ luật là giáo dục ở thượng nguồn.
• …

Lựa chọn của bạn là gì?