Quy tắc cụ thể vs. Định hướng chung chung

“Tôi đi dạy đã hơn 10 năm, giờ phải đi học để lấy chứng chỉ... Công đoàn trường tôi đã chọn một trường ĐH ở miền Tây để giảng dạy, học phí 2,5 triệu đồng do giáo viên tự chi trả. Tôi đã đăng ký và đóng học phí, dự kiến ngày 1-3 bắt đầu buổi học đầu tiên” - Tuổi Trẻ Online 27/2/2021 [Link]

Sau khi đất nước đổi mới 1986 cũng là khởi đầu của chặng đường kinh tế thị trường dần chuyển đổi từ “chỉ được bán các sản phẩm nhà nước cho phép” trở thành “được bán các sản phẩm nhà nước không cấm”. Một thay đổi dù tưởng nhỏ xíu này nhưng có ý nghĩa lớn. Cái trước thì rất cụ thể và đồng nhất trong thực tiễn. Cái sau thì chung chung và linh hoạt. Cái trước là hệ quả còn sót lại của nền kinh tế bao cấp do chính phủ lên kế hoạch toàn diện. Cái sau phù hợp nền kinh tế đa màu sắc thường xuyên biến đổi. Khỏi phải nói, cách sau (quản lý có định hướng nhưng không chỉ định quá ngặt nghèo chỉ một vài mặt hàng được buôn bán) đã mang lại sự linh hoạt cần thiết và mang đến thành tựu kinh tế lớn cho cả nước trong vài thập kỷ qua.

Đối với việc quy định mới về chứng chỉ dạy học, bộ muốn chất lượng các giáo viên đều đạt chuẩn nên mới đưa ra “quy tắc cụ thể” như vậy: chứng chỉ nào, ai cấp, áp dụng cho đối tượng giáo viên nào… Nhưng chuẩn chất lượng trong giáo dục không dễ đo lường và càng khó đánh giá. Lứa học sinh của các thầy cô có khi 10 năm sau mới phần nào hình thành sản phẩm, và các sản phẩm này còn là sự tổng hợp của rất nhiều ảnh hưởng từ các ngoại cảnh và cả các thầy cô khác. Vì vậy mà “quy tắc” để xác định giáo viên đạt chuẩn hay không cần chung chung thay vì cụ thể, cho phép sự linh hoạt trong thực tế.

Các quy tắc sử dụng thời gian trong đời sống hàng ngày của bạn cũng tương tự. Khi bạn cần kết quả đồng nhất, ví dụ như nấu ăn, hãy có quy tắc cụ thể ghi chú mỗi bước cần thực hiện trong bao nhiêu thời gian với thứ tự như thế nào. Khi bạn cần sự linh hoạt, ví dụ như nâng cao sức khoẻ, hãy có quy tắc chung chung như là 30-45 phút tập thể dục. Như vậy bạn sẽ có thể chạy bộ trong nhà, ngoài trời, bơi lội, đá bóng, chơi cầu lông, thiền,… trong 30 hoặc 45 phút tuỳ bạn ở đâu và hoàn cảnh như thế nào.

Các quy tắc hướng dẫn công việc cho nhân viên của bạn cũng tương tự. Khi bạn cần kết quả đồng nhất, ví dụ như hoạt động kế toán, hãy có quy tắc cụ thể ghi từng trường hợp cụ thể. Khi bạn cần sự linh hoạt, ví dụ như thuyết phục khách hàng, hãy sử dụng những quy tắc chung chung như là trình bày rõ ràng về chính sách sản phẩm, có biên bản ghi nhớ…, còn thực hiện ra sao và theo thứ tự nào không quan trọng.

Chung chung một cách cụ thể là bạn sẽ áp dụng phương pháp này như thế nào?